“Đe dọa” tính bền vững
Theo quy chế GSP mới, 88 nước, trong đó có Việt Nam được hưởng ưu đãi GSP thay vì 176 nước như trước đó. Việt Nam được hưởng chế độ GSP đối với tất cả các mặt hàng, kể cả những mặt hàng trước đã bị xếp vào nhóm hàng đã “trưởng thành” như giày dép, mũ nón, ô dù. Các mặt hàng sẽ được đưa vào diện “trưởng thành” khi có sự gia tăng về thị phần tại EU với ngưỡng quy định là 17,5%, riêng hàng dệt là 14,5%.
Theo ông Trần Ngọc Quân, Phó Vụ trưởng Vụ Thị trường châu Âu (Bộ Công Thương), với quy định này, hầu hết mặt hàng XK chủ lực của Việt Nam như dệt may, da giày, thủy sản, cà phê, chè, nhựa… sớm đạt và vượt ngưỡng “trưởng thành”. Chẳng hạn, như đối với cà phê, chè, gia vị nếu áp dụng GSP mới, thị phần của cà phê Việt Nam sẽ tăng từ 12,11% hiện tại lên tới 21,68%, vượt ngưỡng “trưởng thành”. Với mặt hàng thủy sản, thị phần XK thủy sản của Việt Nam vào EU có thể tăng từ 9,9% lên 19%, vượt ngưỡng “trưởng thành”. Giày dép của Việt Nam vừa được EU cho hưởng lại GSP nhưng sau khi Trung Quốc không được hưởng GSP, thị phần nhóm hàng này đạt 34%, cũng vượt ngưỡng “trưởng thành”. Song điều này cũng đồng nghĩa với việc những ưu đãi của GSP vốn mang lại lợi thế cạnh tranh cho hàng hóa XK của Việt Nam sẽ dần mất đi và có nguy cơ đe doạ đến tính bền vững của thị phần XK các mặt hàng tại thị trường này. Trong số các mặt hàng XK có thế mạnh của Việt Nam vào EU, ông Quân cho biết thêm, chỉ có sản phẩm gỗ, nguyên liệu dệt và hàng điện tử, điện thoại là có khả năng được hưởng ưu đãi GSP ổn định do có thị phần khá thấp (dưới 4%).
Còn theo ông Claudio Dordi, Cố vấn trưởng Dự án Hỗ trợ chính sách Thương mại và Đầu tư của châu Âu, việc có ưu đãi thuế quan trên thị trường châu Âu cũng tạo ra một lợi thế cạnh tranh cho các DN dệt may Việt Nam, đặc biệt khi đối thủ cạnh tranh chính của Việt Nam hiện nay là Trung Quốc đang bị áp thuế MFN (hơn GSP trung bình 3%). Thay vì đặt các đơn hàng ở Trung Quốc, khách hàng sẽ lựa chọn Việt Nam để được giảm thuế NK khi các DN Việt Nam xuất hàng sang châu Âu. Tuy nhiên, lợi thế cạnh tranh do GSP đem lại không mang tính bền vững vì việc đáp ứng được các quy tắc của GSP và thời hạn có hiệu lực của GSP không phải là mãi mãi.
