Sản phẩm quà tặng lưu niệm là một phần không thể thiếu trong ngành du lịch, góp phần quảng bá văn hóa, hình ảnh đất nước và tạo giá trị kinh tế.
Tại Việt Nam, dù sở hữu tiềm năng lớn nhờ vào di sản văn hóa đa dạng và các làng nghề truyền thống, nhưng thị trường quà tặng lưu niệm vẫn đối mặt với nhiều thách thức trong việc phát triển bền vững và cạnh tranh quốc tế.
Thực trạng sản phẩm quà tặng lưu niệm ở Việt Nam
Thị trường quà tặng lưu niệm tại Việt nam hiện nay cho thấy sự đa dạng của sản phẩm. Các sản phẩm phổ biến nhất là đồ thủ công mỹ nghệ làm từ tre, nứa, gỗ. Các sản phẩm gốm đến từ làng nghề gốm trong nước như Bát Tràng, Phù Lãng..Hàng lụa và các sản phẩm tơ tằm đến từ Vạn Phúc, Hà Đông, lụa cao cấp từ Lâm Đồng hoặc các srn phẩm dệt may, thổ cẩm của vùng cao. Tranh Đông Hồ, tranh sơn mài, hoặc các mặt hàng điêu khắc đá.
Cùng với các sản phẩm truyền thống, hiện nay cũng đã có những doanh nghiệp bắt đầu phát triển sản phẩm lưu niệm hiện đại hoặc lấy ý tưởng truyền thống sản xuất sản phẩm trên chất liệu hiện đại
Một số sản phẩm thủ công có chất lượng tốt, phản ánh được sự tinh xảo của tay nghề thợ thủ công. Sản phẩm lụa, gốm sứ, và đồ thổ cẩm thường được đánh giá cao bởi khách quốc tế. Tuy nhiên mặt hạn chế hiện nay là sản phẩm quà tặng lưu niệm của Việt Nam thiếu sự đồng bộ về chất lượng giữa các nhà sản xuất, sản phẩm đôi khi chưa đáp ứng được tiêu chuẩn quốc tế. Nhiều sản phẩm mang tính “sao chép”, thiếu tính sáng tạo hoặc không mang nét đặc trưng văn hóa rõ ràng. Quà tặng du lịch góp phần làm tăng sức hấp dẫn cho điểm đến, khuyến khích chi tiêu và quảng bá hình ảnh địa phương. Tuy nhiên, thị trường này tại Việt Nam vẫn còn nhiều “khoảng trống”, chưa đáp ứng được nhu cầu, thị hiếu của du khách
Kênh phân phối chính hiện nay là các khu vực, điểm đến có khách du lịch, các chợ lớn tại trung tâm thành phố như Chợ Bến Thành tại TP.Hồ Chí Minh. Các cửa hàng lưu niệm tại các điểm tham quan. Bên cạnh đó hiện nay còn có một kênh phân phối hiện đại đó là các trang thương mại điện tử như Shopee, Lazada, Etsy, hoặc các cửa hàng cao cấp tại sân bay. Phần lớn sản phẩm quà tặng vẫn được bán tại chợ hoặc cửa hàng nhỏ lẻ, chưa có chiến lược phân phối bài bản trên quy mô lớn.
Mức giá các sản phẩm lưu niệm của Việt nam cũng đa dạng từ vài chục nghìn đồng (quạt tre, vòng tay) đến vài triệu đồng (tranh sơn mài, sản phẩm gốm cao cấp), có cả những sản phẩm lên tới hàng chục triệu đồng như tranh thêu tay, sản phẩm gốm thủ công có số lượng hạn chế.
Tiềm năng phát triển sản phẩm quà tặng lưu niệm tại Việt Nam
Việt Nam có nguồn tài nguyên tự nhiên đa dạng như gỗ, tre, lụa, gốm sứ, đá quý… rất phù hợp để chế tác các sản phẩm thủ công mỹ nghệ và quà lưu niệm.
Dù rất nhiều làng nghề đã mai một song đến nay Việt Nam vẫn còn tới khoảng 2.000 làng nghề thuộc các nhóm nghề chính như sơn mài, gốm sứ, vàng bạc, thêu ren, dệt, giấy, tranh dân gian, gỗ và đá. Các làng nghề truyền thống như Bát Tràng (gốm sứ), Đồng Kỵ (gỗ), Vạn Phúc (lụa), hay Non Nước (đá mỹ nghệ) là nền tảng cho việc sản xuất quà tặng độc đáo.
Di sản văn hóa phong phú với 8 di sản thiên nhiên và văn hóa thế giới được UNESCO công nhận cùng hàng nghìn lễ hội truyền thống, các sản phẩm lưu niệm có thể khai thác biểu tượng văn hóa, lịch sử để tạo nên giá trị độc đáo.
Theo số liệu mới công bố của Cục Du lịch Quốc gia Việt Nam, tổng lượng khách du lịch quốc tế đến Việt Nam trong 10 tháng đầu năm 2024 đạt hơn 14,1 triệu lượt, tăng 41,3% so với cùng kỳ năm 2023. Trong đó, số lượng khách du lịch quốc tế đến Việt Nam trong tháng 10/2024 đạt 1.419.833 lượt khách, tăng 11,4% so với tháng 9/2024, tăng 27,6% so với cùng kỳ năm 2023. Các thị trường khách quốc tế lớn nhất đến Việt Nam trong tháng 10/2024 gồm: Hàn Quốc, Trung Quốc, Đài Loan, Mỹ, Nhật, Ấn Độ, Úc, Campuchia, Thái Lan, Malaisia. Số lượng khách du lịch liên tục tăng theo năm mang đến cơ hội lớn cho thị trường quà tặng lưu niệm bởi sản phẩm lưu niệm là một phần quan trọng trong trải nghiệm của khách du lịch, đặc biệt là khách quốc tế muốn mang về kỷ niệm văn hóa.
Thách thức đặt ra với thị trường sản phẩm quà tặng lưu niệm
Trong bối cảnh cạnh tranh gay gắt của du lịch, yêu cầu đặt ra cho các địa phương là phải không ngừng đa dạng hóa chất lượng sản phẩm du lịch. Sự đa dạng hóa ở đây không chỉ là việc đầu tư, chăm chút để tăng sức hấp dẫn của sản phẩm mà còn là đáp ứng tốt các thị hiếu của du khách tại một điểm đến, trong đó có nhu cầu mua sắm. Tuy nhiên, hiện nay, số lượng những sản phẩm lưu niệm có dấu ấn văn hóa mang thương hiệu Việt Nam vẫn còn rất hạn chế và chưa đáp ứng được nhu cầu, thị hiếu của du khách đặc biệt là khách quốc tế. Điều đó cũng ảnh hưởng tới việc xúc tiến quảng bá thương hiệu cho du lịch Việt Nam, chưa khẳng định được thế mạnh về sản phẩm quà tặng mang hồn cốt văn hóa Việt.
Nhiều sản phẩm có giá thấp nhưng chất lượng không cao, trong khi các sản phẩm thủ công chất lượng cao thường khó cạnh tranh với hàng nhập khẩu rẻ từ Trung Quốc. Thiếu sự đổi mới trong thiết kế, dẫn đến các sản phẩm lưu niệm Việt Nam chưa tạo được dấu ấn mạnh mẽ như sản phẩm của Thái Lan hoặc Nhật Bản. Các thương hiệu quà tặng lưu niệm tại Việt Nam còn mờ nhạt, ít có doanh nghiệp dẫn đầu thị trường.
Cạnh tranh từ sản phẩm nhập khẩu từ Trung Quốc, Thái Lan với mẫu mã đa dạng, giá rẻ đang chiếm lĩnh thị trường tại các điểm du lịch lớn. Nhiều sản phẩm chưa phản ánh được nét đặc trưng văn hóa địa phương, hoặc chỉ “lấy cảm hứng” mà không có sự sáng tạo độc đáo.
Một số sản phẩm làm từ nhựa hoặc nguyên liệu không thân thiện với môi trường đang bị khách hàng dần từ chối.
Các sản phẩm quà tặng lưu niệm Việt Nam chưa được quảng bá rộng rãi trên các nền tảng quốc tế hoặc trong các sự kiện du lịch lớn.
Định hướng phát triển sản phẩm quà tặng lưu niệm tại Việt Nam
Tăng cường sáng tạo và bản sắc văn hóa
Khuyến khích các nghệ nhân và nhà thiết kế sáng tạo các sản phẩm mang tính biểu tượng cho từng địa phương (ví dụ: nón lá Huế, vỏ sò Hạ Long). Xây dựng bộ sưu tập quà tặng lưu niệm tiêu chuẩn quốc gia, có tính ứng dụng cao.
Phát triển thương hiệu
Xây dựng thương hiệu quà tặng lưu niệm Việt Nam, quảng bá sản phẩm thông qua các triển lãm, hội chợ quốc tế. Hỗ trợ các doanh nghiệp nhỏ trong làng nghề tiếp cận nguồn vốn và công nghệ để phát triển thương hiệu riêng.
Chú trọng bảo vệ môi trường
Sử dụng nguyên liệu thân thiện với môi trường, hạn chế sử dụng nhựa. Phát triển sản phẩm tái chế hoặc có thể sử dụng lâu dài thay vì đồ dùng một lần.
Đầu tư vào chất lượng và kênh phân phối
Chuẩn hóa chất lượng sản phẩm để đảm bảo sự đồng đều và đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế. Phát triển hệ thống phân phối hiện đại, đặc biệt qua thương mại điện tử và các điểm bán tại sân bay, trung tâm thương mại.
Hỗ trợ nghệ nhân và làng nghề
Tăng cường đào tạo kỹ năng thiết kế, sản xuất cho các nghệ nhân. Kết nối các làng nghề với các nhà thiết kế trẻ để thúc đẩy sự đổi mới trong mẫu mã.
Sản phẩm quà tặng lưu niệm của Việt Nam có tiềm năng lớn để phát triển thành một ngành kinh tế quan trọng, góp phần nâng cao giá trị du lịch và quảng bá văn hóa đất nước. Tuy nhiên, cần giải quyết những thách thức về mẫu mã, chất lượng, thương hiệu và phân phối để tạo ra những sản phẩm độc đáo, có tính cạnh tranh cao và thân thiện với môi trường. Sự đầu tư bài bản và định hướng chiến lược sẽ giúp ngành hàng này phát triển bền vững trong tương lai.
NLH
