Dân tộc Pà Then sinh sống chủ yếu ở hai tỉnh miền núi Hà Giang và Tuyên Quang (Bắc Bộ). Ở Tuyên Quang, người Pà Then cư trú chủ yếu ở thôn Thượng Minh, xã Hồng Quang, huyện Lâm Bình và xã Linh Phú, huyện Chiêm Hóa.
Là một dân tộc sống ở vùng núi lâu đời, người Pà Thẻn đã bảo tồn được nhiều nét văn hóa truyền thống của mình, đặc biệt là trang phục của phụ nữ với màu sắc, hoa văn đặc trưng, tạo nên bản sắc riêng. Trang phục không chỉ thể hiện sự khéo léo của người phụ nữ mà còn là niềm tự hào của người Pà Thẻn.
Trong tín ngưỡng tôn giáo của người Pà Thẻn, thần lửa là vị thần thiêng liêng nhất. Xuất phát từ quan niệm này, phụ nữ Pà Then sử dụng màu đỏ, được coi là màu của lửa và ánh sáng, làm màu chủ đạo cho trang phục của họ. Người phụ nữ Pà Thẻn khéo léo kết hợp màu này với trắng, đen và vàng để tạo nên những bộ trang phục hài hòa, nổi bật giữa khung cảnh hùng vĩ.
Trang phục đặc trưng của người phụ nữ Pà Then bao gồm khăn xếp, áo, thắt lưng, váy và khăn che ngực. Khăn xếp được làm từ hai dải lụa, một dải màu đen ở bên trong che tóc và một dải màu đỏ ở bên ngoài. Chiếc khăn xếp này được trang trí bằng hai tua rua bằng chỉ vàng và đỏ, giúp làm nổi bật mái tóc dài của người phụ nữ.
Những bộ trang phục rực rỡ và độc đáo
Áo dài của phụ nữ Pà Then là loại áo cổ thấp, có hai vạt trước, mặc với váy thêu họa tiết đơn giản, thắt lưng buộc bằng một dải vải làm thắt lưng. Trên trang phục của phụ nữ Pà Then có hoa văn trang trí hình thoi hoặc hình tam giác, thường được thêu bằng tay.
Ngoài áo dài, phụ nữ Pà Then còn mặc áo che ngực trước ngực để thêm phần lịch sự và sang trọng. Chiếc yếm hình vuông này được thêu những họa tiết màu đỏ, vàng đan xen với những đường trắng, tăng thêm độ bóng và tinh tế cho bộ trang phục. Xưa, yếm là một phần trang phục thường ngày, kết hợp với váy, áo dài nhưng ngày nay nó được dành riêng cho các dịp lễ hội, Tết. Bằng kỹ năng và tài năng của mình, phụ nữ Pà Thẻn đã tạo nên những bộ trang phục lộng lẫy, độc đáo, thể hiện vẻ đẹp đặc trưng của họ.
Hầu hết phụ nữ Pà Then đều biết dệt quần áo vì được mẹ truyền lại kỹ thuật, các bước dệt cho con gái để con gái tự may trang phục cưới. Những năm gần đây, trang phục truyền thống của người Pà Thẻn ngày càng ít được mặc, chỉ dành riêng cho lễ hội, Tết và đám cưới.
Để bảo tồn những trang phục truyền thống này, UBND xã Hồng Quang đã tổ chức các lớp dạy dệt thổ cẩm cho phụ nữ trong làng, xã, thu hút rất nhiều người tham gia. Ngoài trang phục truyền thống, phụ nữ Pà Thẻn còn học thêu, dệt các sản phẩm thổ cẩm phục vụ du lịch, giúp tăng thêm thu nhập như: chăn, gối, han quàng cổ, túi xách, ví thêu…
Phù Thị Hương ở thôn Thượng Minh, xã Hồng Quang, huyện Lâm Bình chia sẻ mong muốn bảo tồn những giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc mình bằng việc tham gia các lớp học dệt vải truyền thống.
Theo Sìn Thị Đôn ở thôn Thượng Minh, xã Hồng Quang, huyện Lâm Bình, nhờ các lớp dệt thổ cẩm mà hiện nay nhiều phụ nữ đã thành thạo nghề dệt và có thể làm được một bộ trang phục truyền thống hoàn chỉnh. Ngoài quần áo, họ còn dệt han quàng cổ và các sản phẩm khác để bán cho khách du lịch, tạo thêm thu nhập để cải thiện cuộc sống của gia đình.
Chủ tịch UBND xã Hồng Quang Phù Đức Lâm cho biết, ngoài Lễ hội Nhảy lửa được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia, nghề dệt thổ cẩm ngày nay cũng được người dân bảo tồn và phát triển. Chính quyền xã tập trung tuyên truyền, vận động người dân khôi phục, bảo tồn các giá trị văn hóa dân tộc, trong đó có thêu, dệt trang phục truyền thống của các dân tộc thiểu số nói chung và người Pà Thẻn nói riêng.
Việc bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa các dân tộc không chỉ góp phần nâng cao đời sống tinh thần, khuyến khích phát triển kinh tế, giảm nghèo mà còn giữ vững an ninh trật tự, tạo điều kiện thuận lợi cho phát triển du lịch và mở ra những cơ hội phát triển mới cho địa phương.
TLH
