Người Khmer có truyền thống văn hóa lâu đời là trang trí nhà cửa bằng tranh kính. Chính vì nhu cầu này mà nghề vẽ tranh kính ngược của họ đã ra đời, trở thành một nghề thủ công truyền thống được truyền từ đời này sang đời khác.
Theo bà Huỳnh Thị Sóc Kha, một nghệ nhân lành nghề sống ở tỉnh Sóc Trăng, tranh thủy tinh của người Khmer thể hiện nhiều chủ đề khác nhau, lấy cảm hứng từ Đức Phật, phong cảnh và thậm chí cả chùa chiền. Loại hình nghệ thuật phức tạp này đòi hỏi rất nhiều sự chú ý đến từng chi tiết, sự kiên nhẫn, kỹ năng và óc thẩm mỹ.
Những nghệ nhân lành nghề tỉ mỉ áp dụng màu sắc rực rỡ cho các tấm kính có kích cỡ khác nhau. Điều đáng chú ý là, mặc dù tập tục này đã có từ lâu đời nhưng người Khmer vẫn tiếp tục tạo ra những bức tranh thủy tinh này hoàn toàn bằng tay mà không sử dụng bất kỳ máy móc nào.
Tranh kính ngược liên quan đến việc tạo các bản vẽ ở mặt sau của tấm kính. Một trong những khó khăn là phải đảo ngược các họa tiết, tiếp theo là các chi tiết trước khi sơn nền, để tác phẩm hoàn thiện có thể được chiêm ngưỡng trên mặt không sơn của tấm kính.
Quá trình sáng tạo bao gồm một loạt các bước tỉ mỉ. Trước hết, người nghệ nhân đặt tấm kính lên một bản vẽ bao gồm các màu sắc và đồ họa đặc trưng cho môn nghệ thuật này. Sau đó, dùng cọ để tái tạo thiết kế trên kính. Bước tiếp theo là tô màu các chi tiết theo thứ tự từ tiền cảnh đến hậu cảnh và cuối cùng áp dụng màu nền.
Sau khi màu khô, người nghệ nhân sử dụng xà cừ và vàng lấp lánh để trang trí mặt dưới bức tranh. Cuối cùng, người họa sĩ phủ một lớp bảo vệ lên bức tranh trước khi đóng khung. Trong số các chủ đề khác nhau, những bức tranh miêu tả Đức Phật được coi là khó nhất. Để nắm bắt được vẻ mặt thanh thản của Đức Phật, từ đôi mắt có hồn cho đến nụ cười hiền lành, đòi hỏi sự điêu luyện của những nghệ nhân giàu kinh nghiệm.
Bất chấp những thay đổi trong cuộc sống hiện đại, bao gồm điều kiện sống và nhu cầu thay đổi, tranh kính ngược Khmer vẫn tồn tại. Nó không chỉ là một loại hình nghệ thuật truyền thống được nhiều người yêu thích mà còn là một nét văn hóa độc đáo của người Khmer. Nhận thức được tầm quan trọng của nó, các nghệ nhân hiện đang mở các lớp học để truyền lại nghề cho thế hệ sau, nhằm đảm bảo việc bảo tồn và phát huy di sản văn hóa.
TLH
