Ngày 16/01/2013, trong Hội nghị thảo luận về “các bước đi mới để đo lường giá trị gia tăng trong hoạt động thương mại (xuất khẩu, nhập khẩu)” do Tổ chức Thương mại thế giới (WTO) tổ chức tại Paris, ông Tổng giám đốc WTO Pascal Lamy đã có bài phát biểu về vấn đề này, chúng tôi, xin trích tóm lược một phần bài phát biểu để làm rõ hơn vấn đề mà ông khẳng định “số liệu thống kê hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu tốt hơn ngày hôm nay sẽ góp phần hoàn thiện chính sách thương mại trong tương lai”.
WTO được biết đến là nơi quản lý các quy định, quy tắc thương mại toàn cầu, để tiến hành các cuộc đàm phán thương mại đa phương và giải quyết các tranh chấp thương mại. Tuy nhiên, thập kỷ qua đã chứng kiến sự thay đổi ngày càng nhiều của các mô hình thương mại, trọng tâm các chính sách thương mại của các quốc gia cũng được điều chỉnh. Ngày nay, càng khó lý giải về thương mại toàn cầu bằng các học thuyết, lý thuyết về thương mại truyền thống.
Số liệu thống kê hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu được thu thập theo phương pháp hiện hành không thể đưa ra được một cái nhìn rõ ràng về hoạt động thương mại ngày nay. Phương pháp thống kê hiện tại cũng thất bại trong việc đánh giá đầy đủ vai trò quan trọng của lĩnh vực dịch vụ xuất khẩu, nhập khẩu trong ngành chế tạo. Nhưng theo ông Pascal Lamy, điều quan trọng là các số liệu thống kê tổng hợp theo phương pháp hiện nay không đủ cơ sở đảm bảo rằng việc xây dựng các chính sách thương mại có thể giải quyết vấn đề quan trọng mà cả xã hội quan tâm: tạo công ăn việc làm. Thực tế là trong hai thập kỷ qua, các chuỗi giá trị toàn cầu đã làm thay đổi cách thức tổ chức các hoạt động chuyên môn ở tầm quốc tế và kiến thức về lợi thế so sánh.
Ông Pascal Lamy đề cập đến ba vấn đề cụ thể cho chúng ta thấy việc đo lường giá trị gia tăng trong thương mại thay đổi như thế nào? Từ nay chúng ta nên hiểu về thương mại và chính sách thương mại ra sao?
Thứ nhất, ông Pascal Lamy đề cập đến vai trò của thương mại dịch vụ. Thương mại dịch vụ hiện chiếm khoảng 20% tổng giá trị thương mại hàng hóa và dịch vụ, song tỷ lệ đó sẽ tăng gấp đôi nếu xem xét đóng góp giá trị gia tăng của các dịch vụ này khi được xuất khẩu, nhập khẩu trên phạm vi quốc tế. Các dịch vụ giá trị gia tăng góp phần tạo nên thành công của chuỗi giá trị hàng hóa. Hiểu được điều này là vô cùng quan trọng đối với các nước công nghiệp phát triển, bởi điều này không những chỉ ra lợi thế cạnh tranh mà còn tạo ra công ăn việc làm nội địa. Đối với các nước đang phát triển, đây là vấn đề sống còn, vì nó chỉ ra tầm quan trọng của việc tạo thuận lợi cho hoạt động thương mại, vận tải hàng hóa, dịch vụ logistics,… qua đó góp phần tạo nên giá trị gia tăng trong thương mại của các nước này.
Thứ hai, về tầm quan trọng của việc nhập khẩu hàng hóa trung gian (nguyên liệu) trong việc nâng cao năng lực cạnh tranh của hàng xuất khẩu. Ngày nay, để trở thành một quốc gia xuất khẩu thành công thì trước hết cần phải là một quốc gia nhập khẩu năng động, hay nói một cách đơn giản là “nhập khẩu tạo ra xuất khẩu”. Đây là gợi ý quan trọng trong việc hiểu chính sách thương mại ngày nay như thế nào. Nhận thức việc nhập khẩu của một quốc gia là điều tốt cho xuất khẩu đã thay đổi những gì mà các nhà đàm phám thương mại gọi là “các lợi ích phòng thủ” và cách thức để họ đánh giá sự cân bằng giữa chi phí/lợi ích khi các nước này thông qua các biện pháp phòng vệ thương mại. Hơn nữa, điều này có thể làm thay đổi nguyên tắc “có đi có lại” trong thương mại trước đây.
Và cuối cùng, ông Pascal Lamy đề cập đến việc định nghĩa lại về cán cân thương mại song phương trong trường hợp đo lường hàm lượng giá trị đích thực của hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu được tạo ra trong phạm vi quốc gia. Thâm hụt cán cân thương mại giữa Hoa Kỳ với Trung Quốc sẽ giảm hơn 30% khi thương mại hàng hóa giữa hai nước được đo lường trên cơ sở giá trị gia tăng thay vì đo lường trên cơ sở tổng trị giá xuất khẩu, nhập khẩu mà hiện nay đang áp dụng. Một lần nữa, số liệu thống kê thương mại có chất lượng có thể tạo nền tảng vững chắc cho việc hoạch định chính sách kinh tế vĩ mô nói chung và chính sách thương mại nói riêng của một quốc gia.
Nhờ hệ thống dữ liệu mới về Sáng kiến giá trị gia tăng trong thương mại của Tổ chức Hợp tác và phát triển kinh tế OECD-WTO (địa chỉ www.oecd.org/trade/valueadded), ông Tổng giám đốc WTO hy vọng rằng các nhà phân tích và các nhà hoạch định chính sách sẽ có thêm kiến thức về sự phụ thuộc lẫn nhau trong thương mại quốc tế. Đây chỉ là bước đi đầu tiên của một hành trình dài và dữ liệu đang có chỉ là dữ liệu sơ bộ nhưng ông Pascal Lamy tin rằng với những nỗ lực hiện tại thì số liệu thống kê thống kê thương mại tốt hơn này hôm nay sẽ góp phần hoàn thiện chính sách thương mại trong tương lai. Nói tóm lại là theo sáng kiến mới này, dữ liệu thương mại đơn thuần sẽ trở thành các thông tin thương mại hữu ích.
